Een warmtenet is een ondergrondse circulatieleiding. gekoppeld aan een warmtebron. die alle aangesloten wonin­gen verwarmt. Deze woningen hebben dus geen individuele verwarmingsketel meer. Warmtenetten zijn niet nieuw. maar raakten in het verleden in onbruik door lekken en technische moeilijkheden. Door de nieuwe materialen van tegenwoordig en vooral het erg duurzame karakter van de techniek. zijn warmtenetten aan een nieuwe opmars bezig. 

Alain: "De plannen voor de wijk in de Broeker Winningstraat in Kuringen waren zo goed als klaar wanneer het idee ontstond om mee te dingen naar een Europese subsidie voor de aanleg van warmtenetwerken. De vernieuwing van de wijk bestond uit drie fasen: een project via Wonen-Welzijn van 28 appartementen (oorspronkelijk de derde fase). een fase met huurappartementen (fase twee) en een fase met huurwoningen (fase éénl. Omwille van de tijdsdruk die we hadden in het Wonen-Welzijnproject. besloten we daarmee te starten en in het Europese proefproject te stappen met een mini­netwerk tussen deze 28 appartementen. Het proefproject liep gedurende vier jaar tot oktober 2017."

Alain: "Nee. klopt. De projectadviseur van de Europese Commissie zei ons dat we een prachtig project hadden opgeleverd. maar dat het niet af was. Hij vond dat we ook de twee andere fasen in de wijk moesten aan­sluiten op het warmtenet. Dat idee bleef in ons achterhoofd spelen. ook al betekent de aanleg van zo'n warmtenet een serieuze uitdaging voor een sociale huisvestings­maatschappij." 

Frank: "De warmtekrachtkoppeling (WKKl die we installeerden in de eerste 28 appar­tementen wekte te veel elektriciteit op. We gebruikten al zoveel mogelijk van die elek­triciteit voor de liften. de verlichting van gangen. garages en gemeenschappelijke ruimten. maar hadden nog altijd energie over. Toen kwam het idee om een leiding te voorzien van fase 3 naar fase 2 om daar de warmtepomp te voeden. Omdat we dan toch een sleuf moesten graven, hebben we naast elektriciteitskabels onmiddellijk ook cv-leidingen voorzien om de gebouwen te kunnen verbinden." 

Frank: "Een erg groot voordeel zijn de lagere onderhoudskosten. De kostprijs voor het onderhoud van individuele instal­laties bedraagt voor onze huurwoningen het dubbele van het onderhoud bij een particulier. De grootste kost is niet het on­derhoud zelf. maar wel de spreiding door afwezigheid van de huurders. Wanneer een onderhoudsfirma niet bij iedere huurder apart moet langsgaan. maar enkel de cen­trale stookplaats moet onderhouden. daalt die kost aanzienlijk. 

Ook het lagere energieverbruik is uiteraard een groot voordeel. Doordat er geen indivi­duele installaties zijn. zakt het geïnstal­leerde vermogen met 40% op 70 woon­eenheden. Niet iedere woning heeft het maximale vermogen nodig: met een centrale installatie beperk je het verlies aan energie. Voor de huurders betekent dit een kostenbesparing van 20 à 25% ten opzichte van een traditioneel systeem. Omdat we volop bezig zijn met de optimalisatie van het systeem. zal de be­sparing in de toekomst nog toenemen. Een derde groot voordeel is dat er geen gasleidingen meer lopen in de woningen. In het verleden hadden we een aantal pro­blemen met huurders die zelf begonnen te bricoleren. Om de veiligheid optimaal te garanderen. weren we sinds een aantal jaren alle gasleidingen uit onze woningen. Ook koken gebeurt overal op elektriciteit." 

Frank: zoals gezegd. ligt het energieverbruik een pak lager dan bij een klassiek individueel systeem. Daarnaast besparen we ook ongeveer 16.5 ton C02 per jaar." Heeft het gebruik van een warmtenet soms nadelen? En kan je tips geven aan andere maatschappijen die met een gelijkaardig project willen starten? 

Alain: "In het gebruik van een warmte­net zien we alleen maar voordelen. Maarhet concrete project in Kuringen hadden we zeker efficiënter kunnen aanpakken. Toen het idee kwam om een warmtenet te installeren. waren de drie fasen van het project al aanbestedingsklaar. We zijn dus vertrokken van het bestaande ontwerp van de woningen en hebben het warmtenet daar ingepast. Om een warmtenet opti­maal te laten renderen. moet je eigenlijk omgekeerd te werk gaan: je start met het ontwerp en de installatie van je warmtenet en gaat pas nadien de woningen ontwerpen." 

Frank: "Doordat we omgekeerd te werk zijn gegaan. was de inplanting van de woningen niet optimaal en moesten we veel meer leidingen voorzien om de ketel­huizen met elkaar te verbinden. Nu ging 150.000 euro budget naar ondergrondse leidingen. Bij een optimaal ontwerp hadden we die kost kunnen halveren." Alain: "Ook het feit dat we het project in drie fasen hebben gerealiseerd. had bepaalde nadelen. iedere fase was een aparte overheidsopdracht. uitgevoerd door een andere aannemer. Dat betekent ook dat het sturingssysteem van de verwar­mingsinstallatie bij iedere fase verschilt. Er zijn dus drie systemen voor de afrekening van de energiekosten. Om het verbruik van iedere huurder correct te kunnen uitlezen en factureren. moesten we software laten ontwikkelen die kan ·communiceren· met deze drie systemen. Als je eerst een aparte opdracht uitschrijft voor de aanleg van het warmtenet en nadien de woningen bouwt. beperk je het aantal partners en verloopt de coördinatie veel soepeler." 

Alain: "De financiering van dit project gaat uit van een verdienmodel: de meerkost die het warmtenet met zich meebrengt. kunnen we via de verkoop van warmte terugverdienen op 6 à 7 jaar. We zitten met het project 653.000 euro boven het FS3-plafond. Daarvan konden we ongeveer 360.000 euro financieren met subsidies en energiecertificaten. De meerkost die dan nog overblijft. bedraagt ongeveer 300.000 euro." 

Frank: "Voor de huurders hanteerden we het principe 'niet meer dan anders·. Twee externe partners berekenden voor ons wat het verschil zou zijn voor de huurders tussen de kosten bij installatie van een individuele hoogrendements­gaswandketel en de kosten met een warmtenet. De huurders mochten in geen geval meer betalen dan bij een individuele installatie.·

Frank: "In het najaar van 2019 starten we met twee vervolgprojecten. waarvoor we ook Europese subsidies krijgen. In het project lnterconnect wil men een digitale omgeving bouwen waarin systemen meer met elkaar samenwerken. Het flexibele gedrag van huurders vormt een troef om vraag en aanbod van energie op elkaar af te stemmen. Wij creëren daarbij een testomgeving. Daarnaast is er het project Excess· waarmee we de sturing van het warmtenet willen optimaliseren. We willen ook bekijken of we de overschot aan warmte in de zomer kunnen stockeren in buffervaten onder de grond om ze in de winter te gebruiken." 

Alain: "Binnenkort installeren we bij wijze van experiment een windturbine op een van de appartementsgebouwen. We bekijken ook de mogelijkheid om zonne­panelen te installeren op de woningen. in combinatie met een wijkbatterij. Zo belas­ten we het algemene elektriciteitsnet niet maar houden we de opgewekte stroom bij voor de daluren of bewolkte dagen." 

Alain: ·we hebben in andere projecten de nodige voorzorgsmaatregelen genomen om een warmtenet te kunnen toepassen. maar we hebben het tot hier toe nog niet gedaan. Het is ook erg moeilijk om een studiebureau te vinden dat een warmte­net wil uitwerken. De techniek is te weinig gekend bij ingenieurs."

Bron: Woonwoord | Tekst: Elsie Luppens, Adjunct van het diensthoofd overheidsopdrachten | Foto's: Thomas de Boever | Aan het woord: Alain Bielen (directeur Cordium) & Frank Louwet (architect Cordium)